Caravaggio overleden

Nederlandse musea die de naam van een beroemde kunstenaar als publiekstrekker ‘ijdel’ gebruiken kregen tot voor kort de volgende kritiek: 

…’Voor Velazquez moet je in Madrid zijn, voor Caravaggio in Italië’….

Dit verwijt kun je de samenstellers van de tentoonstelling Caravaggio & Bernini niet maken. Zij zijn respectievelijk met twaalf en dertien werken aanwezig. Van Gian Lorenzo Bernini () is ook nog een zelfportret te zien.

Gelukkig had ik voor sluiting van de musea nog de gelegenheid diverse voorjaarstentoonstellingen te zien, zodat u deze via mijn besprekingen toch kunt bezoeken. In dit stukje neem ik u mee naar de tentoonstelling over de vroege barok in Rome met werk van Caravaggio, Bernini en tijdgenoten. Op de drempel van de 17e eeuw vond in Rome een revolutie op artistiek gebied plaats. Voor het weergeven van Jezus, Maria en katholieke heiligen introduceerde Michelangelo Merisi da Caravaggio () een ongebruikelijke realistische stijl, waarin zij getoond werden als doodgewone mensen. Niet iedereen was gecharmeerd van zijn ongepolijste stijl. Verschillende Romeinse prelaten erkenden Caravaggio’s talent, maar zeiden ze:…’hij misbruikt het!’…Toch vond zijn vormentaal veel navolging. Zoals de bezoekers van de tentoonstelling Utrecht, Caravaggio en

In de najaars-tentoonstellingen spelen drie vrouwen een hoofdrol. De bijbelse Maria Magdalena, de 17e eeuwse barokschilderes Artemisia Gentileschi ( ?) en haar 20e eeuwse Mexicaanse collega Frida Kahlo (…). Hoe verschillend ook, zij hebben een ding gemeen: zij veroverden een plaats in een door mannen gedomineerde wereld.

Frida Kahlo genoot volop publieke belangstelling, maar dat gold tot voor kort niet voor Artemisia Gentileschi. Zij is pas eind vorige eeuw herontdekt. Tot en met 23 januari zijn haar historiestukken en portretten naast werken van tijdgenoten te bewonderen. Orazio Gentileschi, Giovanni Francesco Barbieri (‘Il Guercino’), Giovanni Baglione, Gerard van Honthorst, Matteo Loves en Giuseppe Ribera waren in de tentoonstelling Caravaggio en Europa in ook te zien. Maar de vanuit feminien oogpunt belangrijkste navolger van Caravaggio, Artemisia Gentileschi, schitterde toen door afwezigheid. Haar Judith onthoofdt Holofernes uit de Uffizi had daar niet misstaan. Tijdgenoten en latere critici konden niet geloven dat dit een creatie van een vrouw was. In dit werk resoneert onmiskenbaar Caravaggio’s gelijknamige werk uit het Palazzo Barberini. Bij het zien van dit werk in de tentoonstelling Rembrandt en Caravaggio deed ik in automatisch een stap naar a


Hoe Constantijn Huygens jr. tekeningen van Leonardo da Vinci kocht
Een kunstkenner aan het hof van Willem III te LondenGa naar eind1
Rudolf Dekker

In veel opzichten trad Constantijn Huygens jr. in het voetspoor van zijn gelijknamige vader. In benoemde stadhouder Willem iii de zoon tot secretaris, zoals zijn vader dat was geweest voor stadhouder Frederik Hendrik. Huygens jr. bleef in de schaduw staan van zijn vader, die een bekend dichter was, en van zijn broer Christiaan, die een bekend wetenschapper werd, maar net als zijn vader verwierf hij een grote reputatie als kunstkenner. Zijn dagboek, dat over vele jaren bewaard is gebleven en de tweede helft van de zeventiende eeuw bestrijkt, geeft veel inzicht in de rol die Huygens jr. als kunstkenner naar eind2

De jonge Huygens moet veel hebben geleerd van zijn vader, die persoonlijk bevriend was geweest met tal van Nederlandse schilders, onder wie Rembrandt. Om deskundigheid op te bouwen was het noodzakelijk veel schilderijen en tekeningen te bekijken en te bespreken met andere kenners. Dat deed Huygens jr. al van jongs af aan. Veel kennis had hij opgedaan tijdens zijn grand tour in Frankrijk en Italië in Huygens kon zelf goed tekenen en kopieerde schilderijen die hij onderweg naar eind3 In later jaren bezocht

In de stilte

(costume dsign for one of the three kings in &#;La Liturgie&#;, Natalia Goncharova)

Het gebeurde meermaals dat kranten en tijdschriften de familieronde deden voor ze bij het oud papier belandden of als goedkoop inpakpapier werden bewaard. De laatste lezer(es) kreeg wel eens ‘getransformeerde’ beelden voor ogen. Met stylo, potlood of stift verschenen de plaatselijke afgebeelden met snor, baard en zonnbril of werden neus en oren lichtlijk vergroot om van lager gelegen gebieden nog te zwijgen.
Bij verkiezingsaffiches en reclameborden waren ‘artistieke’ aanpassingen op groot formaat mogelijk al moest je voorzichtig zijn als één van de voorbijgangers partij-of familieleden bewerkt zag worden.
Ook borstbeelden en museumstukken werden niet gespaard. Guido Gezelle’s omvangrijke bronzen hoofd kon makkelijk met hoed en sjaal worden aangekleed. Hij belandde ook wel eens na een logeerpartij in bed waar de plaats van het afwezige dichterlijke lichaam met kussens onder de dekens werd aangevuld. De opgezette wolf uit het schoolmuseum verscheen dreigend in de deuropening van de lift terwijl een schaars geklede heilige man in de kerk best een t-shirt kon verdragen.
Het beeld spreekt duidelijk onze (primitieve) verbeelding aan.

Anderzijds was het een gewild verzamel

Kenmerken van het barocco in Rome,
door dr. J.A.F. Orbaan.

Het Barocco, die lange reeks van jaren, die van het einde der Renaissance zich tot de herleving van den strikt klassieken smaak in Winckelmann's dagen uitstrekt, is voor den historicus, die naar inwendige geschiedenis speurt, nog een onbekend gewest.

Niet zonder moeite brengt men zich aan het verstand, dat het niet-moderne Rome zooals wij het nu zien, een voortbrengsel van het Barocco, zelfs van den aanvang van het versmade Barocco is.

Deze overweging heeft slechts bij uitzondering aan de studie van de eeuwen nà de Renaissance gebaat.

Hoofdzakelijk heeft men de bronnen aangeboord om zich van de lotgevallen van het oude Rome, door het lange braakliggende tijdperk heen, te vergewissen. Als men dan aan de buitenwereld vertellen kan, hoe onder Sixtus V het Septizonium neergehaald werd, vindt men een gretig gehoor, dat zelfs in een zekere opwinding verkeert, wanneer men van denzelfden paus het plan vermeldt om het Colosseum voor een of andere fabriek in te richten. Het verlangen naar treffende tegenstellingen heeft nu eenmaal ook een tot in het verre verleden terug werkende kracht! En er is staat op te maken, dat de belangstelling meteen verflauwt, als het gesprek zou komen op de diepere beweeggronden,