Hou je aan je woord

Voor jonge schrijvers kon hij gul zijn, de machtige, narcistische criticus Victor van Vriesland

Na de Tweede Wereldoorlog domineerde Victor E. van Vriesland () het Nederlandse literaire leven zeker een kwarteeuw lang. Niet omdat hij onvergetelijke meesterwerken schreef, maar vooral omdat hij alomtegenwoordig was.

Hij was de samensteller van de prestigieuze driedelige bloemlezing Spiegel van de ­Nederlandse poëzie door alle eeuwen, was gezaghebbend criticus, zat in redacties en jury’s, was voorzitter van verschillende letterkundige verenigingen en verscheen regelmatig op radio en televisie. Oneerbiedig gezegd was hij wat W.F. Hermans snerpend noemde een ‘vaderlandse lettertemmer’ en typische ‘mandarijn’ die door de auteur gretig op zwavelzuur werd gezet.

Van Vriesland was onmiskenbaar iemand die iets kon. Hij beschikte over een grote, zij het tamelijk eenzijdige eruditie. Maar zijn enorme statuur was deels ook gevolg van het feit dat Martinus Nijhoff reeds in stierf, Adriaan Roland Holst ­liever lui dan moe was en generatiegenoten als Ter Braak, Du Perron en Marsman de oorlog niet hadden overleefd. Vanwege zijn Joodse achtergrond zwierf Van Vriesland zelf tijdens de bezetting van het ene naar het andere onderduikadres.

Rijkeluiszoontje dat de literator uithangt

Uit de biog

Victor Emanuel van Vriesland

in Biografisch Woordenboek Nederland (BWN)

Vriesland, Victor Emanuel van, letterkundige (Haarlem - Amsterdam ). Zoon van Adolph Isidore van Vriesland, winkelier in manufacturen en koopman, en Duifje Schoolmeester meer

in De Nederlandse en Vlaamse auteurs () in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

in Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid () in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

in Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, () in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

in Auteurspagina in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

in Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld

Biografie op: Joods Amsterdam, Joodse sporen in Amsterdam en omgeving

Joods Cultureel Kwartier


Vriesland, Victor Emanuel van ()

&#; Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: A. Lammers, 'Vriesland, Victor Emanuel van ()', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL: []

Vriesland, Victor Emanuel van, letterkundige (Haarlem - Amsterdam ). Zoon van Adolph Isidore van Vriesland, winkelier in manufacturen en koopman, en Duifje Schoolmeester. Gehuwd in met Marie Huguenon Dumittan. Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren. Na haar overlijden () gehuwd op met Antonia Wilhelmina van der Horst. Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren. Na echtscheiding () gehuwd op met Anna Maria Gesina Baan. Uit dit huwelijk werden 1 zoon en 1 dochter geboren. Na echtscheiding () gehuwd op met Adrienne Germaine Leonie Canivez, toneelspeelster. Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren.

Omringd door kinderjuffers en huisbedienden groeide Van Vriesland op in een milieu van nieuw verworven rijkdom, vanaf zijn zesde jaar in Den Haag. Hij bezocht het Openbaar Gymnasium - later Gymnasium Haganum genoemd - waar Martinus Nijhoff tot zijn klasgenoten behoorde. Een gemakkelijke leerling was hij allerminst; in de meeste vakken had hij tegenzin. Maar literatuur boeide hem van jongs af aan. Ten overstaan van zijn acht jaar oudere zuster reciteerde hij Franse verzen, en samen met 'Pom

Spin in het web

Wie zich bezighoudt met de moderne Nederlandse literatuur stuit vroeg of laat op die uitbundig allitererende naam: Victor van Vriesland. Zelf kwam ik hem voor het eerst tegen op de titelpagina van een heruitgave van Marcellus Emants’ Een nagelaten bekentenis, dat door hem werd ingeleid. Hetzelfde gold voor het enkele jaren later door mij aangekochte Doolhof der zinnen, het verzameld proza van J. van Oudshoorn, en intussen had ik begrepen dat hij ook het werk van Dèr Mouw bezorgd had. Begin dit jaar trof ik hem nog aan in de Vasalis-biografie van Maaike Meijer, waarin hij wordt beschreven als ‘een erudiete “gentleman of leisure” en een befaamd levensgenieter’ die het hart van de door velen begeerde dichter voor zich wist te winnen: hij was de enige die haar dusdanig goed begreep dat de trouwe Vasalis aan het wankelen werd gebracht en zelfs even overwoog om haar man voor hem te verlaten.

Reden genoeg dus om deze figuur beter te willen leren kennen, zeker als je net als Rob Groenewegen (), die eerder de vergeten modernist Jo Otten biografeerde en nu bezig is met Arthur van Schendel, belangstelling hebt voor het literaire leven in het interbellum en de oorlogsjaren. Dat zijn onderzoek naar Van Vriesland niet uitmondde in een essay of een hoofdstuk in ee

Victor E. van Vriesland
Gekozen gedichten

bloemlezing
samengesteld en van een voorwoord voorzien door Rob Groenewegen en Dirk Kroon
gebrocheerd in omslag met flappen,
blz., € 19,50
ISBN
eerste uitgave oktober

Van de roem en reputatie die Victor E. van Vriesland tijdens zijn leven () ten deel viel, is weinig over. Nog maar een kleine kring van lezers herinnert zich wie hij was en wat hij heeft geschreven. Rob Groenewegen nam het op zich een biografie te schrijven over Van Vrieslands fabelachtige leven (Weerloos tegenover alles, ). Daarin komen onder meer de diversiteit en kwaliteit van diens poëzie naar voren. Samen met Dirk Kroon die Van Vriesland goed kende en ook over hem publiceerde, kwam Gekozen gedichten tot stand.

Deze bloemlezing bevat een ruime keuze uit alle door Van Vriesland gepubliceerde gedichten en werk uit zijn nalatenschap. Daarmee krijgen latere generaties de mogelijkheid dit werk te ontdekken en te ervaren hoe deze dichter markante diepgang en toenemende toegankelijkheid heeft weten te ontwikkelen. Wie weet worden met deze Gekozen gedichten de beginregels van zijn gedicht &#;Klopsignalen&#; waargemaakt:

Een der
Bedolven mijnwerkers in een ingestorte mijn
Die door klopsignalen te kennen geven
Dat ze nog leven,
Zoeken mijn verzen nog een