Anil ramdas gezin
Wim Berkelaar
Enige tijd geleden las ik voor het radioprogramma OVT de biografie van Anil Ramdas, geschreven door Karin Amatmoekrin. Dat boek maakte indruk omdat het me deed nadenken over de positie van intellectuele immigranten die zich hier vestigen en zich als schrijver geëngageerd uiten over de thema’s van de tijd. Eerder dacht ik eigenlijk nooit na over dit thema, lezend en schrijvend over schrijvers als W.F. Hermans, Jan Wolkers en Harry Mulisch. Hoewel: de laatste beschreef zich regelmatig als nazaat van immigranten. Maar Mulisch was geboren en getogen in Haarlem, zo anders dan Anil Ramdas die op jarige leeftijd in Nederland aankwam. Hij werd er als exotisch, want bruin intellectueel in de armen gesloten door de schrijvende elite, maar bleef een buitenstaander die met verbijstering zag hoe Nederland na de aanslagen op de Twin Towers en de moorden Pim Fortuyn en Theo van Gogh veranderde. Zijn tragische levensgeschiedenis heeft zo een bredere strekking.
Een makkelijke start in het leven had Ramdas niet. Hij stamde uit een groot gezin, waarin zijn vader streng de orde trachtte te bewaken en zijn moeder juist los wilde komen van de traditionele rolverdeling tussen man en vrouw. Ze schijnt een schoonheid te zijn geweest die veel mannelijke belangstelling trok
Met een biografie over Anil Ramdas is Karin Amatmoekrim genomineerd voor de Brusseprijs
Amatmoekrim heeft Ramdas twee keer in haar leven ontmoet. Het maakte een grote indruk op haar, zo schrijft ze in de inleiding van de biografie 'In wat voor land leef ik?'. De eerste keer interviewde Ramdas haar voor een programma dat hij presenteerde. "Na afloop dronken we iets aan de bar. Het was en de peilingen voor de verkiezingen wezen al uit dat de PVV ontzettend populair zou worden. Daar hadden we het over, we voelden allebei dat er iets zinderde in de maatschappij", vertelt Amatmoekrim in NOS Met het Oog op Morgen.
Ramdas vroeg haar wat ze zou doen als Geert Wilders de machtigste man van Nederland wordt. "Ik zei: dan emigreer ik. Hij schrok daarvan en zei: je bent toch een schrijver? Het is toch je rol om, als je ergens niet mee eens bent, daar woorden aan te geven? Zo had ik nooit over de aard en functie van literatuur gedacht." Amatmoekrim heeft lang nagedacht over een antwoord op zijn vraag, maar heeft het nooit aan hem kunnen geven voor zijn dood. Met het boek geeft ze antwoord op zijn vraag.
Dezelfde vraagstukken
De uitgever van Amatmoekrim, Maj Spijkers, suggereerde om een biografie te schrijven over Anil Ramdas. Ze liep tegen dezelfde vraagstukken aan als de presenta
Toen drong zich die ene gedachte aan mij op: ik heb Anil Ramdas mee naar huis genomen
Leesbril en notitieboekje uit het archief van Anil Ramdas
Ik legde de voorwerpen naast elkaar op mijn bureau, en pakte een stapel notitieboekjes erbij (later zou blijken dat hij er nog tientallen had, vaak vond ik er hele fragmenten in terug uit zijn essays). Ik sloeg er een open, wilde er een aantekening over maken, toen ik stopte. Er overviel me een gevoel dat ik herkende. Iets als een tinteling, ergens in mijn achterhoofd. Ik liet mijn blik over de voorwerpen op mijn bureau gaan. In de doos op de grond naast mijn voeten zaten ook nog agenda’s, oude paspoorten met gaten erin gestanst, een perspas met zijn foto erop, zijn portemonnee, het leer gebogen naar het lichaam van zijn eigenaar, hoe het jaar in en uit in een borst- of broekzak gestopt zat.
Pas toen besefte ik: dit waren Anils heel persoonlijke spullen. De dingen die hij dagelijks aanraakte, met zich meenam, die hij gedachteloos door zijn handen liet spelen als hij over een essay of een column nadacht. Ze waren op een bepaalde, ongrijpbare manier aan hem gehecht, omdat hij eraan was gehecht. En toen drong zich die ene gedachte aan mij op: ik heb Anil Ramdas mee naar huis genomen. Hij is hier, en ik weet
"Elke migratie tart de identiteit, van degenen die migreren niet alleen, maar ook van degenen tussen wie ze terechtkomen", schreef Anil Ramdas in zijn debuutbundel De papegaai, de stier en de klimmende bougainvillea (). Zijn leven lang zou hij het thema identiteit onderzoeken, en altijd inderdaad vanuit alle mogelijke perspectieven: wat betekent migratie voor de mensen die zich hebben verplaatst? Maar ook; wat is de invloed van migratie op de identiteit van de mensen waar de migrant tussen is gaan wonen? Door zijn speelse en tegelijk scherpe analyses van dit soms heikele thema, geldt Anil Ramdas als een van de beste essayisten in het Nederlandse taalgebied.
Jeugd in Suriname
Ramdas werd geboren in Paramaribo (Suriname) op 16 februari , als derde kind van Kamla Sukul en Haripersad Ramdas. Een paar jaar later verhuisde het gezin naar Nickerie, een district dat ver van de Surinaamse hoofdstad gelegen was. Hier genoot Ramdas van een betrekkelijk kalme jeugd tussen kinderen van kleine landbouwers, in de nabijheid van de overweldigende natuur. Van zijn vriendjes leerde hij, zoals hij later beschreef, 'hoe ik onbevreesd de donkere kreek in moest duiken en door woest om me heen te maaien de kaaimannen op afstand kon houden, en hoe ik de stamper voorzichtig uit de waterlelie moest
Anil Ramdas: postkoloniaal intellectueel of autonoom denker?
Het duurt even voordat Anil Ramdas de hoofdrol opeist in zijn eigen ‘biografie’. Hoewel zijn naam al op de eerste pagina valt, is hij aanvankelijk alleen indirect aanwezig– als zoon van ouders waarvan het huwelijk al bij voorbaat gedoemd lijkt te mislukken en als de voorafschaduwing van de schrijver/essayist, die in zijn werk zal reflecteren op de feiten en situaties zoals die door zijn biografe Karin Amatmoekrim worden gepresenteerd.
Onderzoek in de vorm van een biografie
In de eerste hoofdstukken van In wat voor land leef ik eigenlijk? Anil Ramdas: onmogelijk kosmopoliet staat Suriname centraal: de koloniale geschiedenis en de door rangen, standen en culturen bepaalde maatschappij.
Een context die geschetst moet worden om in het vervolg van de biografie de nadruk te kunnen leggen op de relatie tussen Ramdas’ postuur en poëtica. Op hoe de door het kolonialisme bepaalde, zich van zijn positie bewuste en door anderen ook op basis van die context beoordeelde Anil Ramdas zich losmaakte van het idee dat hij een collectief moest vertegenwoordigen.
In welk land leef ik eigenlijk? beschrijft de ontwikkeling van het denken van de postkoloniale intellectueel Anil Ramdas, die zich moet verhouden tot veranderende poli